Uyku Eğitimi Nasıl Olmalı?

Anne babaların çocuk yetiştirirken güçlük yaşadığı konulardan biri çocuğun uyku düzeni ve alışkanlıklarıdır. Pek çok ailede çocuğun odasını ayırmak ve çocuğa kendi başına uyuma alışkanlığı kazandırmak büyük bir mücadeleye dönüşür. Peki, bu konuda doğru olan nedir? Çocukla beraber uyumak mı yoksa odaları ayırmak mı gerekir? Yalnız uyuyamayan çocuğa yaklaşım nasıl olmalıdır? Liv Hospital Klinik Psikoloji Uzmanı Ceren Aydın anlattı.

GEREKTİĞİNDE DESTEK ALIN

P ek çok ebeveyn çocuğun odasını ayırma ve yalnız uyutma konusunda uzmanlara başvuruyor. Uzmanlar arasında ise zaman zaman konuyla ilgili fikir ayrılıkları olması dikkat çekiyor. Bu nedenle, en çok merak edilen sorulara göz atmadan önce, belirtmek gerekir ki her aile ve bebek için geçerli tek bir doğru yanıttan bahsetmek pek de mümkün değil. Çocuğun mizacı, ihtiyaçları, ailenin içinde bulunduğu koşullar, kültürel etmenler ve olağan dışı (örn. hastlalık vb.) durumlar gibi pek çok faktör bu sorulara verilecek cevapları şekillendiriyor. Ve bu nedenle en sağlıklısı, detaylı bir değerlendirme ve gerektiğinde uzman desteğine başvurmak olacaktır.

Bebeklik dönemi çocuğun gelişimi için en kritik evrelerden biridir. Savunmasız ve bağımlı olarak dünyaya gelen bebek, girdiği etkileşimler sayesinde kendini, diğerlerini ve dünyayı keşfeder, öğrenir. Bu süreçte temel bakım verene figüre (ki bu çoğunlukla annedir) bağımlıdır. Hayatta kalmak, güvende hissetmek, yatışmak, dünyayı tanımak ve algılamak için ebeveynlerine ihtiyaç duyar. İlerleyen dönemlerde bu tabloya farklı nedenler eklenebilir.

Travmatik deneyimler, korkular, önemli yaşamsal deneyimler (kreşe başlamak, eve hırsız girmesi, kardeş doğumu vb.) gibi pek çok faktör çocuğun ebeveyni ile yatma isteğini tetikleyebilir. Anne, bebeğin ihtiyaçları karşısında ne kadar duyarlı ve tutarlıysa, bebeğine ilgi, yakınlık ve sıcaklık duygularını ne ölçüde iyi iletebiliyorsa bebek de kendini bir o kadar değerli, dünyayı ve diğer insanları ise olumlu algılar. Temel fizyolojik ihtiyaçlardan biri olan uyku esnasında, annenin, bebeğinin yanında olması, ona dokunması, varlığını hissettirmesi, bebeğin annenin sıcaklığını duyumsaması işte bu ilişki kalitesini yükselterek bebekte güvenli bağlanma gelişmesine katkı sağlar. Uzun vadede, bu güvenli bağlanma, psikolojik iyilik halinden, gelişmiş problem çözme becerilerine, akademik başarıdan sağlıklı kişilerarası ilişkilere kadar çok sayıda değişkenle pozitif bir ilişki gösterir. Bir diğer artısı, annenin yanı başındaki bebeği emzirmesi daha kolay olduğundan, uyku kalitesinin iyileşmesi olabilir. Bunun yanında fiziksel yakınlık bebeğe daha çabuk erişmeyi, dolayısı ile bebeğin yaşadığı stres süresini kısaltmayı sağlayabilir. Ek olarak birlikte uyumak çeşitli endişelerle boğuşan yeni anneleri rahatlatan ve güvende hissettiren bir tercihtir. Bununla birlikte elbette ki birlikte uyuma davranışı beraberinde önemli birtakım olumsuzlukları da getirebilir. Bebek açısından değerlendirdiğimizde bu olumsuzlukların en başında aynı yatağı paylaşma halinde bebeğin farkında olmadan ezilmesi, yere düşmesi, boğulması gibi hayati riskleri belirtmek gerekir.

Bu nedenlerle de aynı yatak yerine anneye yakın bir beşikte uyutmak çok daha sağlıklı bir tercihtir. İkincisi, bazı araştırmacılara göre birlikte uyumak, ayrışma-bireyselleşme sürecine yönelik bir tehdit oluşturmakta ve çocuğun bireyselleşmesini zorlaştırmaktadır. Oysaki yaşam boyu devam eden gelişim sürecinde yerine getirilmesi gereken önemli gelişimsel görevlerden biri de ebeveynden ayrışma ve bireyselleşmedir. Bu görevin sağlıklı bir şekilde yerine getirilmemesi çocukta düşük benlik saygısı, kaygı, insiyatif alamama, karar vermede güçlük çekme ve yüksek onay ihtiyacı gibi pek çok soruna yol açabilir. Bu nedenle pek çok araştırmacı bağımlı yapıyı destekleyeceği gerekçesi ile birlikte uyumanın olumsuz etkilerini vurgulamaktadır. Vurgulanması gereken bir diğer olumsuzluk ise birlikte uyuma sürecinin olması gerekenden fazla uzamasının ilerleyen dönemde odaları ayırmayı daha da güçleştirmesi, uyku sorunlarını tetikleyebilmesi ve karşılıklı olarak mahremiyeti zedelemesidir.

Güncel çalışmalar bebekliğin ilk dönemlerinde bahsettiğimiz artılardan ötürü aynı yatakta değil ama annenin uyuduğu yatağa yakın bir mesafede, bebeğin kendi beşiğinde uyumasının olumlu katkılarını vurgulamaya başlamışlardır. Odaları ayırma zamanı için tam bir görüş birliği bulunmasa da normal şartlarda emzirme dönemi sonlandıktan sonra çocuğun kendi odasına geçirilmesinde pek sakınca görülmemektedir. Bu ayrılma sürecinin en geç 2-3 yaş civarında tamamlanmış olması önerilir. Burada önemli olan, durumsal analizlerin doğru yapılması, ihtiyaçların gözetilmesi ve ayrılma süreci ertelendikçe güçlüklerin artacağının akıldan çıkartılmaması gerektiğidir.